Το φαινόμενο του θερμοκηπίου και οι επιπτώσεις του

Την ευεργετική επίδραση του  φαινομένου του θερμοκηπίου, οι αλόγιστες ενέργειες των ανθρώπων την έκαναν καταστρεπτική για τον πλανήτη.

Στη γη θα έκανε πολύ κρύο και ίσως πάγωνε, αν δεν υπήρχε η ατμόσφαιρα για να παγιδεύει τη θερμότητα. Οι υδρατμοί, το CO2, το μεθάνιο και άλλα αέρια ανακλούν αρκετή από την ακτινοβολία του ήλιου στην επιφάνεια, όπως συμβαίνει σ' ένα θερμοκήπιο, ώστε η μέση θερμοκρασία του πλανήτη να διατηρείται στους 13 με 14 βαθμούς Κελσίου. Όμως η αύξηση των συγκεντρώσεων CO2 κατά 30% μετά τη βιομηχανική επανάσταση έχει οδηγήσει στην άνοδο της θερμοκρασίας παγκοσμίως κατά 0,6 βαθμούς κελσίου τον τελευταίο αιώνα, με επιπτώσεις στο κλίμα.

Τα δάση, τα λιβάδια και οι ωκεανοί δεσμεύουν το μισό από το CO2 που εκπέμπουμε. Το πρόβλημα όμως είναι πως οι επιστήμονες δεν είναι βέβαιοι πως αυτό θα συνεχιστεί για  πολύ ακόμη, όσο ο πλανήτης εξακολουθεί να θερμαίνεται. Επίσης δεν είναι βέβαιοι αν τα δάση και άλλα οικοσυστήματα από δεξαμενές μετατραπούν σε πηγές άνθρακα, απελευθερώνοντας περισσότερο άνθρακα στην ατμόσφαιρα απ' ότι δεσμεύουν. Το μέγεθος και ο ρυθμός της σημερινής μόλυνσης από άνθρακα, και η όξυνση των ωκεανών που έρχεται ως αποτέλεσμα, είναι πρωτοφανής στη γνωστή ιστορία της Γης. Το θανάσιμο "τρίο"¨της όξυνσης, της θέρμανσης και της αποξυγόνωσης επηρεάζει σημαντικά το πόσο παραγωγικός και αποδοτικός είναι ο ωκεανός.

Επιπτώσεις

Άνοδος της θερμοκρασίας: Τα αέρια του θερμοκηπίου ανεβάζουν τη θερμοκρασία της ατμόσφαιρας, η οποία με τη σειρά θερμαίνει τους ωκεανούς από πάνω προς τα κάτω. Και αυτό έχει ως αποτέλεσμα να αυξάνεται ο κίνδυνος εξαφάνισης για ορισμένα είδη, ενώ οι πληθυσμοί πολλών αλιευμένων ειδών μετακινούνται προς τους πόλους.

Υποξία: Η συγκέντρωση του οξυγόνου στα νερά, και ειδικά κοντά στις ακτές, πέφτει λόγω της απορροής λιπασμάτων και αστικών λυμάτων. Τα λιπάσματα ευνοούν την υπερβολική ανάπτυξη του φυτοπλαγκτόν (ευτροφισμός), το οποίο τελικά πεθαίνει και αποδομείται από βακτήρια που καταναλώνουν οξυγόνο. Επιπλέον, το θερμό νερό συγκρατεί λιγότερο οξυγόνο απ’ ότι το ψυχρό. Οι δύο αυτοί παράγοντες έχουν ως αποτέλεσμα να σχηματίζονται εκτεταμένες «νεκρές ζώνες» όπου τα ψάρια πεθαίνουν από ασφυξία.

Τα κοράλλια ίσως σταματήσουν να αναπτύσσονται αν η θερμοκρασία αυξηθεί κατά 2 βαθμούς Κελσίου, ενώ αν η άνοδος φτάσει τους 3 βαθμούς ενδέχεται να αρχίσουν να διαλύονται.

Τα πειράματα είναι ανησυχητικά. Δέντρα που εκτέθηκαν σε υψηλά επίπεδα άνθρακα παρουσίασαν εντυπωσιακή ανάπτυξη τα δύο πρώτα χρόνια. Ύστερα  όμως η ανάπτυξή τους σταδιακά έπαψε να επιταχύνεται και σήμερα βρίσκεται στα κανονικά επίπεδα. Η ζέστη ευνοεί τους δενδροκτόνους, επιταχύνοντας τον κύκλο της ζωής τους και αυξάνοντας τις πιθανότητές τους να επιβιώσουν το χειμώνα, επίσης καθιστά τα φυτά πιο ευάλωτα στα έντομα.

Τα πράγματα δεν είναι καλύτερα ούτε στις ψυχρές περιοχές. Εκεί οι επιστήμονες διαπίστωσαν ότι η θερμοκρασία του εδάφους έχει αυξηθεί κατά 2 βαθμούς Κελσίου τα τελευταία σαράντα χρόνια. Σ' αυτό το παγωμένο υπέδαφος υπάρχουν τεράστιες ποσότητες τύρφης και άλλων οργανικών υλών πλούσιων σε άνθρακα (μια παγκόσμια αποθήκη άνθρακα που υπολογίζεται σε 200 δισεκατομμύρια. τόνους). Εδώ και εκατοντάδες χρόνια οι χαμηλές θερμοκρασίες τον κρατούν φυλακισμένο. Τώρα με την αύξηση της θερμοκρασίας, <<ίσως έχει μετατραπεί σε μια τεράστια ωρολογιακή βόμβα>>.

Ορισμένοι επιστήμονες πιστεύουν πως αν κατανοήσουν πως λειτουργούν οι φυσικές δεξαμενές άνθρακα, ίσως μπορέσουν να τις ενισχύσουν ή ακόμα και να κατασκευάσουν, τεχνητές.

Καθώς η φύση δε φαίνεται διατεθειμένη να μας βοηθήσει άλλο και τα κράτη δε φαίνονται διατεθειμένα να μειώσουν τους ρύπους, ίσως ήρθε η ώρα να σκεφτούμε πώς θα δημιουργήσουμε νέες δεξαμενές άνθρακα.

Οι επιστήμονες σκέφτονται διάφορες πιθανότητες: τη δημιουργία νέων δασών με τακτική αραίωση για να τρέφονται με περισσότερο άνθρακα.

Ίσως η καλύτερη κατάληξη για τον άνθρακα είναι να τον στείλουμε από εκεί που ήρθε, σε γαιανθρακοφόρα στρώματα, κοιτάσματα πετρελαίου, πεδία φυσικού αερίου ή σε βαθιά πορώδη πετρώματα.

Ο πλανήτης εκπέμπει S.O.S, η φύση δεν μπορεί να μας βοηθήσει περισσότερο, δεν υπάρχουν άλλα περιθώρια, πρέπει κάτι να κάνουμε και γρήγορα.

Ο Τζόζεφ Πρίστλι  το 1771 τοποθέτησε ένα ποντίκι και ένα κλαράκι μέντας μέσα σ' ένα γυάλινο κώδωνα με  CO2 και το ποντίκι επέζησε. Η μέντα με τη φωτοσύνθεση δεσμεύει CO2 που το μετατρέπει σε φυτικό ιστό και εκλύει οξυγόνο ως υποπροϊόν.

Οι κλιματικές αλλαγές δεν επιτρέπουν τη γέννηση αρσενικών οδηγώντας τις σε εξαφάνιση. Το φύλο της θαλάσσιας χελώνας δεν καθορίζεται από χρωμοσώματα, αλλά από τη θερμοκρασία των περιοχών στις οποίες βρίσκονται τα αβγά. Η αύξηση της θερμοκρασίας της ατμόσφαιρας που έχει ως αποτέλεσμα να αυξάνεται και η θερμοκρασία της άμμου οδηγεί, σύμφωνα με τους επιστήμονες, στη γέννηση θηλυκών θαλάσσιων χελωνών. Οι ερευνητές σημειώνουν ότι η ιδανική θερμοκρασία αναπαραγωγής θαλάσσιων χελωνών είναι οι 29 βαθμοί Κελσίου αφού σε αυτή τη θερμοκρασία υπάρχει ισορροπία ανάμεσα στις γεννήσεις αρσενικών και θηλυκών. Όπως αναφέρουν, μόλις δύο βαθμοί διαφορά προς τα επάνω είναι αρκετοί για να σταματήσει ολοκληρωτικά η γέννηση αρσενικών.

Πεθαίνει» ο πνεύμονας της Γης

Τα τροπικά δάση του Αμαζονίου αποψιλώνονται συνεχώς είτε για τη δημιουργία καλλιεργήσιμων εκτάσεων είτε για τη δημιουργία οικισμών. Επιπλέον οι κλιματικές αλλαγές, ειδικότερα η ασυνήθιστη για την περιοχή εμφάνιση ξηρασίας, προκαλούν συχνά πυρκαγιές που κατακαίνε μεγάλες εκτάσεις. Οι ειδικοί επισημαίνουν ότι πάντοτε ξεσπούσαν πυρκαγιές στον Αμαζόνιο, αλλά η υψηλή υγρασία που επικρατούσε εκεί τις συγκρατούσαν, ώστε να μην παίρνουν μεγάλη έκταση.

Η νέα μελέτη δείχνει ότι οι κλιματικές αλλαγές σε συνδυασμό με την ανθρώπινη παρέμβαση στον Αμαζόνιο καταστρέφουν με ταχύ ρυθμό τα δάση καθιστώντας εξαιρετικά δύσκολη την αναπλήρωση της χαμένης βλάστησης. Ενδεικτικό της κατάστασης που έχει διαμορφωθεί είναι τι συνέβη το 2005 όταν ο συνδυασμός ξηρασίας και σφοδρών θυελλών υπολογίζεται ότι κατέστρεψε περισσότερα από 600 εκατομμύρια δέντρα.

Σύμφωνα με τους ερευνητές αν συνεχιστεί η καταστροφή των δασών του Αμαζονίου στον ίδιο ρυθμό πολύ γρήγορα η κατάσταση θα είναι «μη αναστρέψιμη» για τον τελευταίο μεγάλο πνεύμονα της Γης.

Αναπόφευκτη η κατάρρευση των πάγων της Δ. Ανταρκτικής

Τα νερά του ωκεανού, τα οποία είναι πλέον θερμότερα, έχουν ήδη λιώσει σημαντικά και θα συνεχίσουν να λιώνουν το μέτωπο των παγετώνων προς τη θάλασσα και η διάβρωση αυτή, εξαιτίας της μορφολογίας του εδάφους που βρίσκεται από κάτω τους, προχωρεί πλέον εκτός ελέγχου οδηγώντας στην κατάρρευσή τους. Τα στοιχεία παρατήρησης δείχνουν ότι ένα μεγάλο τμήμα του παγοκαλύμματος της Δυτικής Ανταρκτικής έχει πλέον περάσει σε μια κατάσταση μη αναστρέψιμης υποχώρησης. Η υποχώρηση αυτή θα έχει τεράστιες συνέπειες στην άνοδο της θαλάσσιας στάθμης σε όλο τον κόσμο. Θα ανεβάσει τη στάθμη κατά 1,2 μ. ενώ επίσης θα επηρεάσει και τα παρακείμενα τμήματα του παγοκαλύμματος της Δυτικής Ανταρκτικής, κάτι το οποίο θα μπορούσε να τριπλασιάσει αυτή την επίδραση.

Η κατάρρευση του Θουέιτς έχει ήδη ξεκινήσει και είναι μη αναστρέψιμη – ο ταχέως κινούμενος παγετώνας θα εξαφανιστεί εντελώς μέσα στους επόμενους αιώνες προκαλώντας (μόνο αυτός) άνοδο της θαλάσσιας στάθμης κατά 60 εκατοστά. Οι επιπτώσεις όμως, προσθέτουν οι επιστήμονες, μπορεί να είναι πολύ μεγαλύτερες καθώς ο Θουέιτς λειτουργεί σαν «σφήνα» που συγκρατεί το υπόλοιπο παγοκάλυμμα της γύρω περιοχής το οποίο, αν λιώσει, θα προκαλέσει άνοδο της στάθμης κατά επί πλέον 4-6 μέτρα. Οι ερευνητές του Πανεπιστημίου της Ουάσινγκτον εξέτασαν διάφορα μελλοντικά σενάρια με βάση την ταχύτερη ή βραδύτερη τήξη των πάγων ανάλογα με την αύξηση της θερμοκρασίας. Αν και η καταστροφή είναι αναπόφευκτη, το καλό νέο, όπως αναφέρει χαρακτηριστικά το σχετικό δελτίο Τύπου, είναι ότι θα αργήσει να επέλθει – το πιο «γρήγορο» σενάριο την τοποθετεί σε 200 χρόνια ενώ το πιο «αργό» σε 1.000. Ο δρ Τζόκιν θεωρεί ότι το πιο πιθανό είναι να συμβεί μέσα στα επόμενα 200-500 χρόνια.

Όπως είναι ευνόητο το λιώσιμο του γιγάντιου παγετώνα θα συμβάλει τα μέγιστα στην αύξηση της στάθμης των υδάτων στον πλανήτη που οι ειδικοί αναμένουν για τις επόμενες δεκαετίες.

Η αύξηση των υδάτων αναμένεται να προκαλέσει μεγάλης έκτασης περιβαλλοντικές, γεωλογικές και τελικά ανθρωπιστικού χαρακτήρα καταστροφές στον πλανήτη.

Οι πόλοι της Γης μετατοπίζονται λόγω της κλιματικής αλλαγής

Οι μετρήσεις ενός δορυφόρου που χαρτογραφεί το γήινο βαρυτικό πεδίο δείχνουν να επιβεβαιώνουν τις υποψίες ότι το λιώσιμο των πάγων προκαλεί μετατόπιση των γεωγραφικών πόλων.

Ο βόρειος και ο νότιος γεωγραφικός πόλος είναι τα σημεία από τα οποία διέρχεται ο άξονας περιστροφής της Γης. Αντίθετα από ό,τι θα φανταζόταν κάποιος, η θέση των πόλων δεν είναι σταθερή, αλλά εξαρτάται από μεταβολές στην κατανομή της μάζας του πλανήτη.

Ακόμα, μεγάλες συγκεντρώσεις μάζας όπως οι οροσειρές είναι γνωστό ότι προκαλούν τοπικές παραμορφώσεις στο γήινο βαρυτικό πεδίο. Αντίθετα, η απώλεια μάζας σε μικρές περιοχές μιας περιστρεφόμενης σφαίρας όπως η Γη οδηγεί σε μετατόπιση του άξονα περιστροφής προς το σημείο της απώλειας.

Ο κυριότερος παράγοντας που επηρεάζει τις θέσεις των πόλων είναι η επίδραση των ωκεανών και της ατμόσφαιρας. Στην πορεία του χρόνου μεταβάλλονται διάφοροι παράγοντες, όπως η κατανομή της βροχής και του χιονιού, με αποτέλεσμα ο άξονας περιστροφής να εκτελεί μια περίπλοκη ταλάντωση, με περίοδο περίπου επτά ετών.

Υπάρχουν όμως κι άλλες μετατοπίσεις του άξονα ανεξάρτητες από αυτή τη φυσική ταλάντωση. Από τις αρχές του περασμένου αιώνα, οι μετρήσεις στην Ανταρκτική δείχνουν ότι ο νότιος πόλος μετατοπιζόταν κατά 10 εκατοστά το χρόνο προς τα δυτικά, μια μετατόπιση που δεν σχετίζεται με την περιοδική ταλάντωση και αποδίδεται στην αναπήδηση των εδαφών που παρέμεναν συμπιεσμένα κάτω από τον πάγο κατά την τελευταία περίοδο των παγετώνων.

Η κατάσταση άλλαξε το 2005, όταν ο νότιος πόλος έπαψε να κινείται προς τα δυτικά και άρχισε να μετατοπίζεται προς τα ανατολικά. Η συνολική μετατόπιση από το 2005 ως σήμερα φτάνει τα 1,2 μέτρα.

Η νέα μελέτη αποδίδει αυτή την απότομη μεταβολή στην απώλεια πάγου στη Γροιλανδία.

Οι ερευνητές εκτιμούν ότι σημαντικότεροι παράγοντες είναι το λιώσιμο των πάγων στη Γροιλανδία, η οποία χάνει 250 γιγατόνους τον χρόνο, η τήξη των ορεινών παγετώνων, που φτάνει τους 194 γιγατόνους, και η τήξη των πάγων στην Ανταρκτική (απώλεια περίπου 180 γιγατόνων τον χρόνο).

Η μελέτη δείχνει μάλιστα να επιβεβαιώνει προηγούμενη μελέτη της ίδιας ομάδας η οποία εξέταζε την αντίστοιχη μετατόπιση στον βόρειο γεωγραφικό πόλο.

Οι ερευνητές εκτιμούν μάλιστα ότι η μετατόπιση του άξονα περιστροφής μπορεί να αποτελέσει για τους επιστήμονες έναν αξιόπιστο δείκτη της παγκόσμιας θέρμανσης.

Ο άνθρωπος αφήνει το αρνητικό του αποτύπωμα στον πλανήτη

Η Διεθνής Επιτροπή Στρωματογραφίας (ICS) έχει δημιουργήσει μια ομάδα εργασίας που ονομάζεται «Ομάδα Εργασίας Ανθρωπόκαινου». Στο συνέδριο της Ευρωπαΐκής Ενωσης Γεωεπιστημών μέλη αυτής της ομάδας εργασίας αναφέρθηκαν στις μελέτες τους.

Σύμφωνα με τους ερευνητές ορόσημο είναι ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος. Αμέσως μετά τη λήξη του ξεκινά μια περίοδος ραγδαίας αύξησης του ανθρώπινου πληθυσμού. Ξεκινά μια αλματώδης βιομηχανική ανάπτυξη, ενώ παράλληλα υπάρχει ραγδαία εξέλιξη της τεχνολογίας. Παρατηρείται επίσης πολύ μεγάλη αύξηση στη μόλυνση του περιβάλλοντος. Από τη δεκαετία του 1950 αρχίζει σύμφωνα με τους ερευνητές η εκτεταμένη καταστροφή των δασών και η υπερεντατική αλιεία. Όλοι αυτοί οι παράγοντες έχουν ως αποτέλεσμα χιλιάδες είδη να βρίσκονται στα όρια της εξαφάνισης.

Ένα κομβικό σημείο που οδηγεί τα μέλη της ομάδας εργασίας να οριοθετούν το 1950 ως ημερομηνία εκκίνησης της νέας εποχής είναι ότι ξεκινούν μαζικά οι δοκιμές πυρηνικών όπλων που εκτός των άλλων απελευθερώνουν σε αέρα, υπέδαφος και θάλασσα μεγάλες ποσότητες ραδιενέργειας. Επίσης από τη δεκαετία του 1950 αρχίζουν να γίνονται ολοένα και πιο εμφανή τα σημάδια των μεταβολών από την ανθρώπινη δραστηριότητα. Οι κλιματικές αλλαγές και η αύξηση της θερμοκρασίας αλλά και η μόλυνση της ατμόσφαιρας που σε πολλές περιοχές του πλανήτη έχει μετατρέψει τον αέρα σε μια τοξική σούπα.

Η απορρόφηση του διοξειδίου του άνθρακα από τους ωκεανούς τους κάνει πιο όξινους και σε συνδυασμό με τον ολοένα αυξανόμενο όγκο σκουπιδιών σε αυτούς, δημιουργεί ένα κυριολεκτικά δηλητηριώδες και ασφυκτικό περιβάλλον στη θαλάσσια χλωρίδα και πανίδα. Οι κλιματικές αλλαγές και η μόλυνση του περιβάλλοντος ευθύνονται για μεγάλο ποσοστό των θανάτων στον πλανήτη. Στη στεριά ο άνθρωπος μετακινεί και καταστρέφει δέκα φορές μεγαλύτερο όγκο εδάφους από ότι όλα μαζί τα φυσικά φαινόμενα (τεκτονική δραστηριότητα, ηφαιστειακή δραστηριότητα, κατολισθήσεις κλπ).

«Όλα τα στοιχεία δείχνουν ότι ο άνθρωπος αλλάζει τη Γη με νέους τρόπους. Εξελισσόμαστε πολιτιστικά πολλές φορές ταχύτερα από ότι εξελισσόμαστε βιολογικά και αυτό έχει ως αποτέλεσμα το παγκόσμιο οικοσύστημα να αλλάζει χωρίς κανείς να μπορεί να προβλέψει τις μορφές και επιπτώσεις αυτών των αλλαγών. Πρέπει να καταφέρουμε να γίνουμε τόσο σοφοί ώστε να ελέγχουμε τις αλλαγές που προκαλούμε» δήλωσε στο συνέδριο ο καθηγητής Ζαν Ζαλάσιεβιτς, επικεφαλής της ομάδας εργασίας του Ανθρωπόκαινου η οποία θα εκδώσει και ένα σχετικό βιβλίο με τίτλο «A Stratigraphic Basis for the Anthropocene».

Υποχωρεί η γη!

Τα τελευταία χρόνια γίνεται πολύς λόγος για την απειλή που αντιμετωπίζουν πολλές παράκτιες πόλεις από την άνοδο της στάθμης της θάλασσας. Στην πραγματικότητα όμως η υποχώρηση του εδάφους λόγω κατάχρησης των υπόγειων υδάτων είναι μεγαλύτερο πρόβλημα, προειδοποιούν Ευρωπαίοι ερευνητές. Σε ορισμένες περιοχές του κόσμου, ο ρυθμός υποχώρησης του εδάφους είναι δέκα φορές μεγαλύτερος από την ταχύτητα ανόδου της στάθμης, εκτιμά ο Ζιλ Έρκενς του Ερευνητικού Ινστιτούτου Deltares στην Ουτρέχτη της Ολλανδίας.

Χωρίς τη λήψη μέτρων, τμήματα της Τζακάρτα, της Μπαγκόκ, της Ντάκα, της Πόλης του Χο Τσι Μινχ και άλλες μεγαλουπόλεις θα αντιμετωπίζουν μεγαλύτερο κίνδυνο πλημμυρών και τελικά θα βυθιστούν κάτω από το επίπεδο της θάλασσας, ανέφερε ο ερευνητής σε συνέδριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης Γεωεπιστημών.

Χαρακτηριστική περίπτωση ήταν το Τόκιο, στο οποίο η άντληση υπογείων υδάτων βύθισε την πόλη κατά δύο μέτρα μέχρι που τελικά απαγορεύτηκε. Για τον ίδιο λόγο, τα πηγάδια έκλεισαν και στη Βενετία, η οποία βυθίζεται ούτως ή άλλως λόγω γεωλογικών διαδικασιών και είναι ιδιαίτερα επιρρεπής στις πλημμύρες.

Οι παράκτιες πόλεις, επισήμανε ο Έρκενς, είναι ιδιαίτερα ευάλωτες στην υποχώρηση του εδάφους καθώς συχνά είναι χτισμένες σε εκβολές ποταμών ή σε άλλες περιοχές με μαλακό υπέδαφος.

Στο ίδιο συνέδριο παρουσιάστηκε ξεχωριστή μελέτη για τη Βενετία. Σύμφωνα με τον Πιέτρο Τεατίνι του Πανεπιστημίου της Πάντοβα, οι ανθρώπινες δραστηριότητες ευθύνονται περισσότερο για την υποχώρηση της πόλης σε σχέση με τα φυσικά, γεωλογικά αίτια. Με τη διακοπή της άντλησης υπογείων υδάτων την περασμένη δεκαετία, ο ρυθμός υποχώρησης μειώθηκε σημαντικά.

«Η πιο δραστική και αποτελεσματική λύση είναι να σταματήσουμε να αντλούμε νερό για υδροδότηση» συνιστά ο Δρ Έρκενς. Το πρόβλημα σε αυτή την περίπτωση θα ήταν βέβαια η εξεύρεση νέας πηγής πόσιμου νερού, και αυτό ίσως δεν είναι δυνατόν σε πολλές περιπτώσεις. Το μόνο θετικό είναι ότι την τελευταία δεκαετία οι γεωλόγοι έχουν ένα νέο εργαλείο για τη μέτρηση της υποχώρησης. Είναι τα δορυφορικά «ραντάρ συνθετικού διαφράγματος», τα οποία μπορούν να μετρούν την κάθετη μετατόπιση του εδάφους ανάμεσα σε διαφορετικά περάσματα του δορυφόρου.