Σέλας! Μαγεία στον ουρανό

Το σέλας εμφανίζεται σχεδόν καθημερινά  γύρω από τους πόλους και σπάνια στα μεσαία γεωγραφικά πλάτη. Στα 100 με 200 χιλιόμετρα ύψος καταφθάνουν επιταχυνόμενα ηλεκτρόνια από το διάστημα, όπου συγκρούονται με άτομα και μόρια οξυγόνου και αζώτου που τα φέρνουν σε ενεργειακά διεγερμένη κατάσταση. Καθώς όμως αυτή η κατάσταση είναι ασταθής, τα μόρια και τα άτομα επιστρέφουν στην ενεργειακά χαμηλότερη κατάσταση απελευθερώνοντας την παραπανίσια ενέργεια ως ακτινοβολία.

Αυτή η ακτινοβολία είναι τα φωτεινά χρώματα του σέλαος. Το χρώμα, η μορφή και η ένταση του σέλαος εξαρτάται, τόσο από τις ηλεκτρομαγνητικές δυνάμεις που εκτοξεύουν τα ηλεκτρόνια από το διάστημα προς την ατμόσφαιρα, όσο και από το είδος των ατόμων και μορίων που χτυπούν, καθώς και από το ύψος στο οποίο τα χτυπούν.

Το σέλας εκτός από θαυμασμό, προκαλούσε δέος και φόβο στους ανθρώπους. Οι λαοί έπλαθαν με τη φαντασία τους μύθους και θρύλους, εμπλουτίζοντας τη μυθολογία της χώρας τους. Οι Εσκιμώοι πίστευαν πως είναι οι ψυχές των νεκρών που αναζητούν τους δικούς τους. Οι Λάπωνες έκρυβαν γυναίκες και παιδιά, σταμάταγαν τα έλκηθρα και μάζευαν τα κουδούνια για να μη γίνουν αντιληπτοί από το Σέλας και τους πάρει. Οι Σουηδοί πίστευαν πως ήταν αντανακλάσεις από τις δάδες που κρατούσαν οι Λάπωνες ψάχνοντας τους Ταράνδους τους. Οι Φιλανδοί ότι ήταν Άγγελοι Κυρίου που κυνηγούσαν τους δαίμονες. Τέλος, ο Ησίοδος, ένας από τους μεγαλύτερους ποιητές της Αρχαίας Ελλάδας τον 8ο αιώνα π.Χ περιγράφει για <<φλεγόμενους ουρανούς και <<φλογισμένους δράκους>>.

Ο Αριστοτέλης μπορούμε να πούμε ότι έκανε μια πρώτη προσπάθεια να δώσει μια λογική εξήγηση του φαινομένου. Περιγράφει το σέλας στην <<Μετεωρολογία>> σαν φως που μοιάζει με λαμπρό σύννεφο.

Η σημερινή ονομασία του Βόρειου σέλαος, <<Aurora Borealis>> που χρησιμοποιήθηκε πρώτη φορά από το Γαλιλαίο το 1619 έχει ελληνικές ρίζες. Αποτελείται από τη λατινική ονομασία για την αρχαιοελληνική θεότητα της αυγής, την Ηώ (Aurora), και την εκλατινισμένη ελληνική λέξη βόρειος ( Borealis), <<Βόρεια Αυγή>>.

Η πλήρης εξήγηση του φαινομένου επιτεύχθηκε στο δεύτερο μισό του 20ου αιώνα, με τη βοήθεια μιας ειδικής φωτογραφικής μηχανής και στις παρατηρήσεις των δορυφόρων.

Στην Ελλάδα το φαινόμενο εμφανίζεται πολύ σπάνια. Μια από τις σπάνιες εμφανίσεις τού σέλαος ήταν στις 20 Νοεμβρίου του 2003, κατά τη διάρκεια μιας  ισχυρότατης μαγνητικής καταιγίδας. Ο αστροφωτογράφος Αντώνης Αγιομαμίτης κατάφερε να τραβήξει την παραπάνω φωτογραφία.

Αυτή η φωτογραφία τραβήχτηκε από τους αστροναύτες του διαστημικού λεωφορείου STS-39. Οι στήλες φωτός που υψώνονται προς το Διάστημα δείχνουν την κατακόρυφη διάσταση του σέλαος, που δεν είναι αντιληπτή στον επίγειο παρατηρητή. Χάρη στην καμπυλότητα της Γης, όταν η μαγνητική καταιγίδα είναι πολύ ισχυρή, τα ανώτατα κόκκινα τμήματα του σέλαος είναι ορατά και από την Ελλάδα.